Sluitertijd in Onderwaterfotografie:
Hoe gebruik je de sluitertijd optimaal?
Sluitertijd zorgt voor twee dingen:
1. Goed belichte foto’s
2. Scherpe foto’s
In de fotografie in het algemeen, maar ook zeker in de onderwaterfotografie. Samen met het diafragma en de ISO zorgt de sluitertijd voor de perfecte belichting van je foto. Maar hoe bepaal je de juiste sluitertijd onder water? In dit artikel ontdek je hoe sluitertijd in onderwaterfotografie werkt en welke instellingen je het beste kunt gebruiken. Met de juiste sluitertijd krijg je meer controle over de belichting in je onderwaterfoto’s.
Wat is sluitertijd?
Sluitertijd is de duur, de lengte dat licht je camera binnenkomt. Het bepaalt hoe lang de sensor van je camera licht opvangt om je foto te maken. Je kunt het vergelijken met een gordijntje dat open en dicht gaat. Hoe langer het open blijft, hoe meer licht er binnenkomt, des te lichter de foto wordt. Gaat het gordijntje sneller open en dicht, komt er minder licht de camera binnen en blijft de foto donkerder.
Sluitertijd wordt uitgedrukt in seconden of fracties van een seconde, zoals 1/10, 1/100, 1/160 of 1/500 etc.etc. Samen met diafragma en ISO vormt sluitertijd de basis van belichting van je foto.
Aan de ene kant bepaalt sluitertijd dus hoe veel of hoe weinig licht er in je foto te zien is.
Aan de andere kant bepaalt de sluitertijd hoe scherp de foto is.
Er zijn twee soorten “scherpte”, namelijk bewegingsscherpte en scherptediepte. Dat zijn twee verschillende dingen in een foto. De sluitertijd heeft effect op bewegingsscherpte.
BEWEGINGSSCHERPTE
Bewegingsscherpte in onderwaterfotografie verwijst naar hoe scherp of wazig een bewegend onderwerp in je foto wordt vastgelegd. Ik vind het altijd gemakkelijker te begrijpen als ik vertel: hoe bevroren je onderwerp is in de foto.
- een snelle sluitertijd, bijvoorbeeld 1/160 en sneller:
bevriest beweging en zorgt voor haarscherpe details. Je onderwerp is bevroren in zijn beweging en lijkt stil te staan in je beeld. - een langzame sluitertijd, bijvoorbeeld 1/30 en langzamer:
de beweging wordt een waas, je foto is bewogen. Meestal is dit ongewenst en vinden we een bewogen foto “mislukt”. Maar met de juiste balans kan je je foto’s met een langzame sluitertijd ook creatief gebruiken om beweging in onderwaterleven te benadrukken.
Welke sluitertijd is het beste onder water?
Helaas kan ik je niet vertellen welke sluitertijd je moet gebruiken. Want dat is afhankelijk van de omstandigheden waarin jij je foto gaat maken. Hoeveel licht is er, hoeveel beweging heeft je onderwerp, gebruik je een flitser, wil je creatief zijn etc.etc. Ik kan je wel het volgende vertellen om je keuze in je sluitertijd gemakkelijker te maken:
Onderwaterfotografie stelt andere eisen aan sluitertijd dan boven water, vooral door het gebrek aan licht en het gebruik van flitsers. Over het algemeen ligt de meest gebruikte sluitertijd onder water tussen 1/80s en 1/160s. Dit is snel genoeg om bewegingsonscherpte te voorkomen, maar laat nog steeds voldoende licht toe.
Toch zijn er situaties waarin je af kunt wijken:
- Snellere sluitertijden (1/250 – 1/500):
Nodig bij snel bewegende dieren zoals dolfijnen of zeeleeuwen. - Langzamere sluitertijden (1/10s – 1/60s):
Voor creatieve effecten zoals motion blur, bedoelde bewegingsonscherpte.
Bovenstaande foto is met 1/160 sec gemaakt. De sluitertijd is snel genoeg om alle vissen te bevriezen, óók de vissen in de achgtergrond die geen/niet zo veel flitslicht krijgen. De sluitertijd was genoeg om nog wat achtergrondlicht in de foto weer te geven. Het donkerblauwe steekt mooi af tegen de gele vinnen van de vis.
Sluitertijd en natuurlijk licht onder water
Sluitertijd heeft direct invloed op de hoeveelheid omgevingslicht in je foto:
- Snellere sluitertijd (bv. 1/125 en sneller):
Minder omgevingslicht, zwarte of donkerder blauwe/groene achtergronden. - Langzamere sluitertijd (bv. 1/60 en langzamer):
Meer omgevingslicht, een lichtere kleur blauw/groen in de achtergrond en een natuurlijkere uitstraling.
Je ziet vaak bij macrobeelden foto’s met een donkerdere achtergrond, voornamelijk belichting door de flits. Bij groothoekfoto’s zie je vaak langzamere sluitertijden, voor een mooie balans tussen natuurlijk licht in de achtergrond en flitslicht in de voorgrond.
Sluitertijd en flitslicht
Bij onderwaterfotografie gebruik je hoogstwaarschijnlijk een flitser.
De sluitertijd in onderwaterfotografie beïnvloedt niet de helderheid van het flitslicht in je foto, omdat een flits altijd een fractie van een seconde is. De duur van de flits is korter dan je sluitertijd. Wat sluitertijd wél beïnvloedt, is de achtergrondbelichting in je foto. Je kunt kiezen hoe licht of donker je achtergrond in de foto is.
- Korte sluitertijd → Donkere achtergrond, vaak zwarte of diepblauwe tinten.
- Lange sluitertijd → Meer achtergrondlicht, met blauwere/groenere of kleurrijkere waterkleuren.
Een belangrijk aspect hierbij is flitssynchronisatie van je camera. De meeste camera’s hebben een maximale sluitertijd voor flitsgebruik, vaak tussen 1/160s en 1/250s. Ga je sneller, dan kun je last krijgen van een zwarte balk in je beeld, omdat de sluiter al begint te sluiten voordat de flits volledig heeft geflitst. In dat geval is je sluitertijd dus sneller dan je flitslicht!
In onderstaande foto zie je duidelijk een zwarte balk bovenaan. De zwarte balk is de sluiter die al dicht aan het gaan is terwijl de flits nog niet klaar is.
Waarom werkt een langzamere sluitertijd in onderwaterfotografie beter dan boven water?
Als je bovenwater fotografeert en je graag langzamere sluitertijden in je foto’s gebruikt, heb je een statief nodig. Onderwater zou je in theorie natuurlijk wel een statief kunnen gebruiken, maar alleen voor hele specifieke foto’s. Een statief zorgt er wel voor dat de camera niet meer beweegt, maar voor onderwaterfotografie hebben we daar niet veel aan. Al onze onderwerpen bewegen immers! Onderwater is er altijd wel iets wat beweegt in de stroming, deining van het water. Als je met een groothoek fotografeert, kun je toe met een langzamere sluitertijd. Zodra je sluitertijd zo langzaam wordt dat je je eigen beweging terug gaat zien in je foto (en de foto niet meer scherp is) moet je bovenwater een statief gebruiken. Onder water kun je deze regel loslaten en experimenteren met langzamere sluitertijden.
Onder water kun je makkelijker langere sluitertijden gebruiken dan boven water, dankzij:
- Flitslicht: Dit bevriest je onderwerp, zelfs bij langere sluitertijden.
- Groothoeklens: Hoe groter je beeldhoek, hoe minder snel bewegingsonscherpte zichtbaar is.
- Neutrale drijfkracht: Er van uit gaand dat jij een goede boeyency hebt en je camera ook neutraal drijfvermogen heeft, heb je als duiker minder beweging dan wanneer je boven water een camera vasthoudt, waardoor je je als het ware zelf je eigen statief bent.
Praktische tips voor sluitertijd onder water
- Test je instellingen: Begin met 1/125 en pas aan op basis van licht en onderwerp.Je test je instellingen door een testfoto te maken als je onderwater bent. Je kunt dan controleren of het licht in de achtergrond, je omgevingslicht, zo is zoals je het graag wilt zien in je foto. Maak die testfoto vaker, want als je van diepte verandert, verandert ook de hoeveelheid omgevingslicht.
- Gebruik je flitsers slim: Ze helpen bij het bevriezen van beweging. Zorg dat je onderwerp voldoende belicht wordt door de flitser.
- Speel met omgevingslicht: Wil je een zwarte achtergrond? Snellere sluitertijd. Meer kleur (blauw of groen, afhankelijk van de kleur van het water) in de achtergrond? Langzamere sluitertijd.
- Houd je boeyency en trim onder controle: Hoe stiller je in het water ligt, hoe stabieler je bent. Het is het absoluut waard om dit veel te trainen. Oefen ook op je backkick. Achteruit kunnen zwemmen gaat je fotografie echt een boost geven!
In deze foto zie je een mooie balans tussen de door de flitser belichte voorgrond en het natuurlijke blauw in de achtergrond. De sluitertijd was op deze foto 1/160 sec. Zou de sluitertijd langzamer zijn, dan zou het blauw in de achtergrond lichter van kleur worden.
En nu concreet: Welke sluitertijd in onderwaterfotografie kies je?
Oke, ik schreef aan het begin van dit blog dat ik je niet kon vertellen welke sluitertijd je in moet stellen. Dat is immers afhankelijk van de omstandigheden en jouw idee voor de foto. Maar ik kan je wel alvast een startpunt geven. Iets wat je in kunt stellen op je camera als je het water in springt. Dan ben je alvast goed op weg naar de ideale foto!
- Macro (1/125 – 1/250s)
Omdat je bij marco vaak niet veel omgevingslicht in beeld nodig hebt, kun je hogere sluitertijden gebruiken. Hoe hoger je sluitertijd, hoe donkerder je achtergrond. De flitser belicht je onderwerp. - Groothoek: 1/60 – 1/160
De flitser belicht nog steeds je onderwerp. Door met de sluitertijd te spelen bepaal je de hoeveelheid natuurlijk licht in de achtergrond. - Snel bewegende dieren, zoals dolfijnen of zeehonden: 1/250s – 1/500s:
Snel bewegende onderwerpen kun je met een snelle sluitertijd bevriezen. Je gebruikt bij die snelle dieren geen flits, omdat ze vaak niet binnen je flitsbereik komen. (komen ze dat wel, dan is flits heel tof!) - Creatieve bewegingsonscherpte: 1/10 – 1/60:
Door te spelen met langzamere sluitertijden in combinatie met het bevriezen van je onderwerp door de flits kun je creatieve beelden schieten.
Onderwaterfotografie draait om balans tussen beweging, licht en scherpte. Door bewust te spelen met sluitertijd kun je niet alleen technisch betere foto’s maken, maar ook steeds creatiever beeld maken. Een laatste tip: zorg dat je eerst je camera instellingen onder controle hebt op normale beelden voor je dieper duikt in creatief beeld. Zo raak je niet in de war welke instellingen welke effecten creeeren binnen je foto.
Wil je meer leren over sluitertijd, diafragma en ISO en hoe ze met zijn drietjes samenwerken?
Dan is deze cursus wellicht iets voor jou. Ik leg uitgebreid uit hoe sluitertijd, diafragma en iso samenwerken met duidelijke voorbeelden.
Wil je liever persoonlijke uitleg terwijl we samen kijken naar hoe dat op jouw camera werkt? Dan kun je een online coaching sessie óf een theorie en praktijk dag bij me aanvragen.
Een mooi voorbeeld met links een snellere Sluitertijd in Onderwaterfotografie en rechts een langzamere. Je kunt duidelijk het verschil zien in de belichting in de achtergrond. Beide vissen zijn “bevroren” doordat de sluitertijd snel genoeg was voor hun beweging. (en er werd een flitser gebruikt, dat is ook belangrijk)